मधेसी मोर्चा - सरकार बिचको ऐतिहासिक ८ बुदेँ समझदारी

मधेसी दलसँग भएको ८ बुदेँ सहमतिको ऐतिहासिक क्षण

मधेस आन्दोलन पछि तत्कालिन नेपाल सरकार र तीन तराई मधेस केन्द्रित दल बिच ऐतिहासिक सम्झौता भएको थियो । २०६४ फागनु ७ गते प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा तत्कालिन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरासँग भएको सो सम्झौता लागु गर्नुपर्ने भन्दै अहिले उपेन्द्र यादव, महन्थ ठाकुर, राजेन्द्र महत्तो (र महेन्द्र यादव) ले वार्ताको सर्तको रुपमा राखेका छन् ।एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड र नेकपा एमालेका तत्कालिन महासचिव माधवकुमार नेपाललाई साक्षि राखेर भएको सो सहमति पछि संविधानसभाको चुनाव २०६४ चैत २८ गते सम्पन्न हुन पुगेको थियो । जसलाई नेपालको इतिहासमा एउटा ठुलो ऐतिहासिक घटनाक्रमको रुपमा लिइन्छ । अहिले यीनै चार दलले अघि सारेको वार्ताको सर्तमा सो दिनको सहमति लागु गर्नु पर्नेमा जोड मात्रै गरेका छैनन, तत्काल कार्यान्वयन गरेमा मात्रै बार्तामा बस्ने जनाएका छन् । धेरैले बिर्सिसको सो सहमतिलाई यहाँ मैले तपाईका लागि प्रस्तुत गरेको छ । आखिर फागुन १६ मा के सहमति भएको थियो त ? जान्न चाहनेहरुका लागि यहाँ उपलब्ध गराइएको छ ।

सरकार-मधेसी मोर्चा बिच भएको ८ बुँदे सम्झौता 

नेपालमा मधेसी जनताले आफ्नो समान अधिकार लागि समय समयमा गर्दै आएको संघर्ष र अँन्दोलनको क्रममा व्यक्त जनभावना एव आकांक्षलाई सम्मान गर्दै मुलुकका सम्पूर्ण जनतालाई समानता, स्वतन्त्रता र न्यायको प्रत्याभूति गराउनका साथै सबै प्रकारका विभेदलाई अन्त्य गर्दै नेपाल संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य, बहुदलीय लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीलाई सुनिश्चित गर्नका लागि नेपाल सरकार तथा सयुक्त मधेसी मोर्चाबीच तत्काल लागू हुने गरी यो सम्झौता गरिएको छन्।

सम्झौताका विषय देहाय बमोजिम छन्।

१. मधेस आन्दोलनका क्रममा शहादत प्राप्त गरेकाहरुलाई सहिद घोषणा गर्ने र हालसम्म राहत नपाएका अंगभंग भएकाहरुलाई उचित राहत राज्यले उपलब्ध गराउने छ। यसै क्रममा आन्दोलनमा घाइते भएकाहरुको उपचार खर्चको व्यवस्था र शहादत प्राप्त गरेकाहरुलाई सहिद घोषणा गरी आश्रित परिवारलाई रु. १० लाखका दरले राहत उपलब्ध गराउने तथा गिरफ्तार व्यक्तिहरुलाई तत्काल रिहा गरिनेछ।

२. मधेसी जनताको स्वायत्त मधेस प्रदेशको चाहनालगायत अन्य क्षेत्रका जनताको स्वायत्त प्रदेशसहितको संघीय संरचनाको आकांक्षालाई स्वीकार गरी नेपाल संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य हुनेछ। संघीय संरचनामा केन्द्र र प्रदेशका बीच स्पष्टरुपमा शक्तिको बाँडफाँड सूचीको आधारमा गरिनेछ। प्रदेशहरु पूर्ण रुपले स्वायत्त र अधिकार सम्पन्न हुनेछन्। नेपालको सार्वभौमिककता, एकता र अखण्डालाई अक्षुण राख्दै स्वायत्त प्रदेशहरुको संरचना, केन्द्र र प्रदेशका सूचीहरुको पूर्ण विवरण र अधिकारको बाँडफाँड पूर्ण विवरण र अधिकार बाँडफाँड संविधानसभाबाट निर्धारण गरिनेछ।

३. संविधानसभा सदस्य निर्वाचन ऐन २०६४ को दफा ७ को उपदफा १४ मा रहेको २० प्रतिशतको वर्तमान कानुनी व्यवस्थाको सट्टा ३० प्रतिशत गरिनेछ।

४. सरकारले सुरक्षा अंगलगायत राज्यका सबै निकायहरुमा मधेसी, आदिवासी, जनताति, महिला, दलित, पिछडिएको क्षेत्र र अल्पसंख्यक समुदायको समावेशी समानुपातिक सहभागिता हुने गरी सरकारले नियुक्ति, बढुवा र मनोनयन अनिवार्यरुपले गर्नेछ।

५. नेपाली सेनालाई राष्ट्रिय स्वरुप प्रदान गर्न र समावेशी बनाउन मधेसी लगायत अन्य समुदायको समानुपातिक समावेशी र समूहगत प्रवेशलाई सुनिश्चित गरिनेछ।

६. नेपाल सरकार तथा संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चा, तराईमा संघर्षरत सबै सशस्त्र समूहहरुलाई शान्तिपूर्ण राजनीतिक प्रक्रियाका लागि वार्तामा आउन आग्रह गर्दै वार्ताबाट सबै समस्या समाधान गर्न आग्रह गर्दछ। यसको लागि नेपाल सरकारले तत्कालै अनुकूल वातावरण बनाउन आवश्यक कदम चाल्नेछ।

आगामी चैत्र २८ गतेको संविधानसभा निर्वाचन शान्तिपूर्ण, हिंसामुक्त, निष्पक्ष, स्वच्छ र भयमुक्त वातावरणमा सम्पन्न गर्न सबैलाई अपिल गर्दछौं।

७. सरकार र मधेसी जनअधिकार फोरमबीच २०६४ भदौ १३ गते भएको २२ बुँदे सम्झौता अनुरुप बन्दी राखिएकाहरुको यथाशीघ्र रिहाइ, फोरमलगायत अन्य मधेसी नेता तथा कार्यकर्ताहरु माथि लगाइएका मुद्दाहरु अविलम्ब फिता गर्ने तथा सम्झौताका बाँकी बुँदाहरु नेपाल सरकारले अविलम्ब कार्यान्वयन गर्नेछ।

८. संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाको आह्वानमा जारी रहेका आन्दोलनका सबै कार्यक्रमहरु तत्काल फिर्ता लिइएको छ। 

यस सम्झौतामा उल्लेख गरिएका विषयहरुको संवैधानिक, कानुनी, राजनीतिक एवं प्रशासनिक आदि जिम्मेवारी नेपाल सरकारको रहनेछ। सम्झौताको कार्यान्वयन अनुगमन गर्नका लागि सरकारले मोर्चासमेत सम्मिलित एक उच्चस्तरीय अनुगमन समिति गठन गरिनेछ।

सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने पक्षहरु:

राजेन्द्र महतो 

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सद्भावना पार्टी

उपेन्द्र यादव 

केन्द्रीय संयोजक, मधेसी जनअधिकार फोरम, नेपाल

महन्थ ठाकुर 

अध्यक्ष, तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टी

गिरिजाप्रसाद कोइराला 

प्रधानमन्त्री, नेपाल सरकार

मिति– २०६४ फागुन १६ गते